2010/06/15
EKONOMIA- BELARKI LABOREAK URNIETAN 1989 eta 1999 urteetan
Urte horietan Belarki-Laboreak izan dituzten aldaketak jaso ditugu
Grafiko barradun horizontal honetan
4. taldea :
Lander, Jon M. eta Josu S.
EKONOMIA-LEHEN SEKTOREA: AZIENDAK URNIETAN 1989. urtean
2010/06/14
AURKEZPENA 5.A GELAKOAK
Kaixo, errenderiarrak!
Egape ikastolako 5.A mailako ikasleak gara. Ondoko argazkiari begiratuz gure izenak jakingo dituzue.
9 neska eta 9 mutilez osatutako gela duugu.
Goitik hasita, ezkerretik: Josu Gines, Oier, Jon Martinez, Josu Serrano, Izaro eta Uxue;
erdian, ezkerretik, gure tutorea Mentxu, Nahia, Asier, David, John Gonçalves, Inhar, Lander eta Aneren laguntzailea Jaione;
behean, Ane, Ianire, Naroa, Leire, Garazi, eta Josune.
Oso pozik gaude egin dugun lanarekin. Zuekin partekatzeko irrikaz gaudeZuen lanak ikusteko gogo handia daukagu
GIZARTEA- "D" EREDUA URNIETAN HAUR HEZKUNTZAN, 1998, 2001, 2003 eta 2007. urteetan
Urte horietan Urnietan, zenbat neska-mutil Haur Hezkuntzan ikasten zuten D Ereduan adierazi ditugu
Grafiko barradun honetan.
EKONOMIA-AZIENDAK URNIETAN 1989. urtean
EKONOMIA- BELARKI LABOREAK URNIETAN 1989 eta 1999 urteetan
GIZARTEA- "D" EREDUA URNIETAN HAUR eta LEHEN HEZKUNTZAN 1998,2001,2004 eta 2007. urteetan
GIZARTEA-"D" EREDUA LEHEN HEZKUNTZAN 1998,2001,2004 eta 2007 urteetan
EKONOMIA- AZIENDAK URNIETAN 1999.urtean
2010/06/10
donibane
Euskal Autonomia Erkidegoan Santiago Bideak bi ibilbide dauzka: Barneko Bidea eta Kostaldeko Bidea. Biak Oarsoaldeko Eskualdea zeharkatzen dute. Oarsoaldea pasabide naturala da Kostaldetik Donostiarantz joateko, baita barnealdetik Gasteizerantz joateko ere. Bigarren kasuan Nazional 1 errepidearen trazadura jarraitzen du.BARNEKO BIDEARI Irunen ekiten zaio eta Gipuzkoa zeharkatzen du Lezearan edo de la Horca izeneko muinoraino. Hori Gipuzkoako eta Bizkaiko probintzien arteko muga da. Guztira 88 km dira eta Oarsoaldean Oiartzundik eta Errenteriatik pasatzen da. Bide honek aurrera egiten du Araba eta Errioxatik Ozkabarten Frantziako Bidearekin elkartu arte. Jada Irundik 193 km eginak izango ditugu eta 562 km faltako dira Santiagoraino iritsi arte
aguztinetako eliza
Donostialdean, Errenterian dago kokatuta San Agustin komentu arkitektonikoki interesgarria. Agustinak deritzan auzoan dago, herriko sartaldean, gunerik gorenean. Asteasuko Katalinak eta haren ahizpa Barbarak eta Mari Juanek fundatu zuten, 1543an. Aita agustindarren apaiz zerbitzuak onartu zituzten eta, horrenbestez, horien ordenan sartu ziren.
Oinplano angeluzuzena du elizak, habearte bakarra sei ataletan zatituta eta ganga ilargixkadunez eta arku fajoiz estalita. Kanpoaldean kontrahorma edo ostiko batzuek irmo eusten diete hormei.
Fatxada nagusia sortaldera begira dago eta XVI. eta XVII. mendeetako eraikin erlijiosoen ezaugarriak nabari-nabari dira: horma asko eta bao gutxi, apaingarriak ere urri. Fatxadan zentratuta ageri da portada, eta zirkuluerdiko arku molduratu bat dauka, alde banatan zutabeak dituela taulamenduari eutsiz. Horren gainean nitxo bat dago San Agustinen irudiarekin. Fatxadaren gorenean kanpai horma bat ikusten da zirkuluerdiko hiru hutsarterekin, eta zenbait bolak eta gurutze batek errematatzen dute guztia.
Barrualdea erabat emokatuta dago, fatxada, aldiz, harlanduz egina da.
Margarita Rivera 5.c
2010/06/08
BIZTANLERIA-BIZTANLE KOPURUA URNIETAN 1981, 1991 eta 2001. urteetan
INGURUMENA-TENPERATURA ABSOLUTOAK URNIETAN 2000, 2001, 2002 eta 2003. urteetan
GIZARTEA-EUSKALDUN ALFABETATUAK URNIETAN 1991. urtean
EKONOMIA-LEHEN SEKTOREA-LUR LANDUAK URNIETAN
GIZARTEA-EUSKALDUN ALFABETATUAK URNIETAN 1986. urtean
Urte honetan, Urnietan zegoen Euskaldun alfabetatuaren portzentaia adierazi dugu
GIZARTEA- EUSKALDUN ALFABETATUAK URNIETAN 1996. URTEAN
EKONOMIA: ENPRESA ETA ESTABLEZIMENDUAK URNIETAN, 1996,2000,2004 ETA 2008 URTEETAN
BIZTANALERIA: JAIOTZAK URNIETAN , 1991, 1996, 2001 ETA 2006 URTEETAN
BIZTANLERIA-MIGRAZIOAK: ETORKINAK ETA JOANKOIAK URNIETAN 1996,2000,2004 ETA 2008 URTEETAN
EKONOMIA: IBILGAILU PARKEA URNIETAN 1996,2000,2004 ETA 2008 URTEETAN
INGURUMENA: KLIMATOLOGIA URNIETAN 2000,2001,2002 ETA 2003 URTEETAN
Urte horietan, Urnietan izan ditugun fenomeno klimatologiko ezberdinen kopurua adierazi ditugu
GIZARTEA-EUSKALDUN ALFABETATUAK URNIETAN 2001. URTEAN
GIZARTEA: EUSKALDUN ALFABETATUAK URNIETAN 2006 URTEAN
GIZARTEA-EUSKARA MAILA URNIETAN 1986,1991,1996,2001 eta 2006. urteetan
GIZARTEA-EUSKALDUN ALFABETATUAK URNIETAN 2006. urtean
2010/06/02
Kulturaz eta naturaz gozatzeko aukera zabala dago Errenterian (Gipuzkoa). Bertara doanari alde zaharretik ibiltzeko gomendatu behar zaio, baita San Markoko gotorlekua bisitatzeko ere. Erosketak egiteko, Niessen saltoki gunea dago, eta, gainera, pintxotarako eta parrandarako taberna ugari daude.
Nagore 5.c
Kulturaz eta naturaz gozatzeko aukera zabala dago Errenterian (Gipuzkoa). Bertara doanari alde zaharretik ibiltzeko gomendatu behar zaio, baita San Markoko gotorlekua bisitatzeko ere. Erosketak egiteko, Niessen saltoki gunea dago, eta, gainera, pintxotarako eta parrandarako taberna ugari daude.
KLAKE MUSIKA
Errenteria Musikaleko klake dantzariak, Bartzelonan
Igandean eskainiko dute emanaldia
Errenteria Musikaleko Musika eta Dantza Eskolako hiru klake dantzarik emanaldi bat eskainiko dute Bartzelonan etzidamu (igandean). Larraitz Ugartemendia irakasleak lagunduta joango dira. Herriko dantzariez gain, beste hainbat tokitako klake dantzariak ariko dira.
GIZARTEA- HAUR eta LEHEN HEZKUNTZAN D EREDUA 1998,2001,2004 eta 2007. urteetan
Urte horietan eta D ereduan ikasten zuten Haur eta Lehen Hezkuntzetako neska mutilen kopurua adierazi dugu
Grafiko barradun honetan
GIZARTEA-“D” EREDUA URNIETAN LEHEN HEZKUNTZAN
GIZARTEA- HEZKUNTZA
D EREDUA
LEHEN HEZKUNTZAN URNIETAN, 1998, 2001, 2004 eta 2007. urteetan
Urte horietan D ereduan ikasten zuten neska-mutilen kopuruak
Grafiko Barradunaren bidez adierazi ditugu.
2.Taldea: David, John eta Inhar
2010/06/01
Jose Antonio Loidi
1916an Errenterian jaioa, herriaren erdi erdian jaio zen.
Orain Oarso aldean bizi da.
Bizkarrondo, botikaria, euskaltzain
urgazlea, zientzia gizona, literatur lehiaketetan
epai-mahaikide, historia ikerlari, eta gure
belaunaldiko askorentzat HAMABOST EGUN
URGAINEN nobela poliziakoaren egile.
Kelly eta Maialen 5.B
2010/05/31
Leire Martinez
La Oreja de Van Gogheko kantaria Donostian jaio zen duela 31 urte, baina Errenterian (Gipuzkoa) eman du bizitza gehiena.
Leire Martinez, Factor X telebista saioan ezagutu genuen, La Oreja de Van Gogheko kantari gisa aurkeztu zuten. Amaia Monteroren ordez dagoen abeslaria da.
Leire Martinez kantariak eta Xabi San Martin teklistak taldearen beste abesti berrietako bat ere interpretatu dute, martxoaren 11ko atentatuetan eztanda egin zuten trenetak batean doan bikote baten istorioa kontatzen duen kanta, hain zuzen.
Aurkezpen horretan, "El último vals", La Oreja de Van Goghen hurrengo diskoko lehen singlea, entzun ahal izan zuten kazetariek. Lan hori, gainera, Leire Martinezekin batera grabatu zuten.
LIDE ETA CRISTINA 5.B
MARIASUN LANDA
Mariasun Landak (Errenteria, 1949) jaso du 2002. urteari dagokion Haur eta Gazte Literaturako Espainiako Sari Nazionala. Hain zuzen ere, Alberdania argitaletxearekin plazaratutako 'Krokodiloa ohe azpian' liburuagatik eman diote. Gaur egungo gizakiaren bakardadearen inguruko gogoeta sakona gordetzen du liburu horrek, gazteentzako egokitutako kontaera modu samurraren azpian.
Orain artekoan, 27 liburu argitaratu ditu Mariasun Landa idazleak eta Bernardo Atxagarekin batera, atzerriko hizkuntzetara gehien itzuli den euskal idazlea da. Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea da, nahiz eta Lehen Hezkuntzan zein euskaltegietan ere aritu den klaseak ematen. Bere ibilbide literarioan hainbat eta hainbat euskal sari jaso ditu, hala nola: Lizardi Saria (1982), Euskadi Saria (1991), edo Antonio María Labaien Saria (2002); baita nazioarteko zenbait sari ere, esaterako White Ravens saria irabazi zuen 2002an Elefante txori-bihotza liburuagatik (2001) eta, jakina denez, Espainiako Kultura Ministeritzak Haur eta Gazte Literaturako Sari Nazionala eman zion Krokodiloa ohe azpian lanagatik 2004an.
EGILEAK:NAGORE ETA OIHANA 5.MAILA B
2010/05/28
ORERETA
Gaileten industria inon baino indar gehiagorekin errotu zen Euskal Herrian garai batean, eta batez ere, Errenteria-Oreretan. 1886. urtean mugarri zen horretan, hain zuzen, orduan sortu baitzen La Iberica, Luxuzko Bizkotxoen eta Gaileten Manufaktura Espainiarra. Enpresaren mantenua eta sortzea familia frantziar baten esku zegoen, Olibet familia.
Enpresak 3.500 metro koadroko pabilioiak zituen, eta tren geltokiaren ondoan zegoen. Hala, Errenteria-Orereta eta Lezo lotzen zituen errepideak, gaileta usain erakargarria izan ohi zuen. Errenteriako historia biltzen den liburuetan honakoa diote enpresaren kokaleku estrategikoaz: «Trenak La Ibericaren atean bertan Gaztelatik ekarritako irin almidoiztatua uzten zuen, ia glutenik ez zuena; Pasaiako Portutik Kubako azukre-kanabera jasotzen zuten, Frantziakoak baino askoz ere hobeak zirenak; eta azkenik, herriko baserriek sortzen zuten esne purua zegoen».
200 langile baino gehiago
Negozioa hedatuz joan zen, eta Bartzelonan eta Madrilen sukurtsal bana jarri zituzten. 1914an, egunean bost tona gaileta ekoizten ziren La Iberican, eta 200 langile baino gehiago zeuden lanean. Oso ezagunak ziren bertako petits-beurre gaileta moldeak, Olibeteko gaufretteak eta eguneroko ogia. 60ko hamarkadan ateak itxi arte udatiarrentzako ohiko bisita zen Olibetera egiten zutena. Bestalde, haur mordoa izaten zen La Ibericako ateetan, gaileta apurrak eta soberakinak banatzen baitzituzten.
Geroago, bigarren gaileta enpresa bat sortu zen, 36ko Gerrara arte iraun zuena: Campsako biltegiek hartuko zuten gunean ezarri zen Pakers Gailetak enpresa. Espainiako Estatu mailako ospea hartu zuen Errenteria-Oreretak, gaileten herria izan zelako.
ALDE ZAHARRA
Oinplano triangeluarra du, eta bost kaleak mutur batean elkartzen dira, oso multzo simetrikoa sorraraziz. Agirietan ageri da hiribildua bat egindako herri gisa hartzen zela harresiz inguratu gabe zegoenean ere. Garrantzizko merkataritza-jarduera betetzen zuten Oiarsoko portutik, bertan jurisdikzioa izanik. Duen garrantzi historikoa agerikoa denez, Eusko Jaurlaritzak Erdi Aroko hirigunea ONDASUN KULTURALA deklaratu du eta halakotzat sailkatu du MULTZO MONUMENTAL kategorian.
Erdi Aroko hirigunea lau kalek osatzen zuten: “Behekoa”, “Erdikoa”, “Goikoa” eta “Elizaldea”. Ondoren, XV. mendean esparrua “Kapitanenea”, “Andra Mari” eta “Santxoenea” kaleekin handitu zen, eta multzo berria berriro harresiz inguratu zuten, gune obalatua eratuz. Erdigunea “Herriko Plaza” zen, bertako zazpi kaleak elkartzen diren lekua. Bost atek komunikatzen zituzten biztanleak kanpoaldearekin. Ate haiek beste hainbat dorretxez inguratuta zeuden. Hesiak harlangaitz-hormaz eginak zeuden, eta bi metro inguruko lodiera zuten, eta torreoiak zituzten, gezileihoekin eta almenekin, hormaren perimetroan zehar behar bezala banatuta
PAPRESA
2010/05/26
Aitzetako Txabala: Trikuharri itxia, Neolito-Brontze garaikoa.
Berrozpin I, II eta III: Neolito-Brontze aroko trikuharriak.
Txoritokietako monolitoa: Burdin Aroko triasikoko hareharrizko blokea.
Sarbide: GI-3671 errepidea hartuko dugu Astigarragarantz; Zamalbide auzoko ermitara iritsitakoan, San Marko Gotorlekura doan errepidea hartuko dugu. Pista honetatik gora
eginez, ermitatik 1.6 kilometrora hainbat seinale dituen bidegurutzearekin topatuko gara. Txoritokieta mendiko seinalea jarraitu ezkerrera hartuta. Bidegurutzetik 300 bat
metrora Aitzetako Txabala atseden lekura iritsiko gara. Bertan ikusiko ditugu Berrozpin I, II, III trikuharriak eta kare-labe zahar baten ondoan dagoen Aitzetako Txabala trikuharria.
Handik metro gutxira, berriz, Txoritokietako monolitoa dago.
Denbora:10 min. inguru. Ibilbide honen zati bat Errenteriatik Aiako Harrira PR-GI 1005 ibilbidetik igarotzen da.
Egiar: 7 harrespilez osatutako multzoa, Burdin Arokoa.
Urkullu: Burdin Aroko 4 harrespilen multzoa.
Sarbide: Gurutze auzotik Aiako Harria-Irun norabidea hartuko dugu (Parke Naturalaren norabidea jarraitu). Bidegurutzetik 2,2 kilometrora, errepidearen eskuinera, Egiarena heltzeko sarbidea ikusiko dugu.
Denbora: 10min inguru. GI-3454 errepidea jarraitu eta 2km aurrerago, 4. kilometrora iristek metro gutxira, Urkullu Txiki Egiara heltzeko sarbidea ikusiko dugu eskuinean. Bi hesi pasa behar dira. PR-GI 1011 Oiartzundik Aiako Harrira Ibilbidea, Egiar harrespiletik igarotzen da.
Denbora: 10min inguru.
2010/05/21
SAN MARCOS GOTORLEKUA
San Markos Gotorlekuan aurkitzen gara, goiko bere terrazan.San Markos Gotorlekua 1888an eraiki zen, izen bereko mendiaren gailurrean, bigarren gerra karlistan Carlos María Isidro Borbondar jaun erregegaiaren tropa mugikorrei laguntza eskaini asmoz.Gogoan hartu behar da Errenteria leku estrategikoa zela Pasaiako portutik, trenbidetik eta N-1 errepide nazionaletik hurbil dagoelako.Gerra hau 1876an amaitzean, Gotorlekua “Oiartzungo Eremu Lubakituan” (San Markos eta Txoritokieta) integratu zen Pasaiako Portua, Donostiako Hiria eta Errenteriako herria defenditzeko ardurarekin. Luis Nieva kapitaina izan zen gaur begiets ditzakegun eraikuntzak burutzeko agindua jaso zuen ingeniaria. Inguru hau zoragarria da oinez, zaldiz nahiz mountain bikez paseatzeko. Halaber da kantauritar kostaldearen edertasunaz gozatzeko behatoki paregabea. . San Markos gotorlekua Oarsoaldeko Eskualdearen behatoki naturala da, eskuinaldean Oiartzun dago, gaure aurrean Errenteria eta ezkerraldean Pasaiako badia, hemen ederki bereiz daitezkeelarik Pasai Antxo, Pasai Donibane, Pasai San Pedro eta Lezo.
SAN MARCOS OPILA
AIAKO HARRIA
Euskal Herriko Naturguneen katalogoan barneratu dute. 6.913 ha.ko hedadura du, eta Donostia,Errenteria,Hernani, Irun eta Oiartzungo udalerrien lurretan kokatuta dago.
Granitoko egitura du, antzin-antzinakoa den seinale, bertan duela 300 milioi urteko fosilak ikus baitaitezke. Nabarmentzekoa da harizti, pagadi eta baso mistoen kontserbazio egoera eta habitaten kalitatea, fauna ugari bertan bizitzeko aproposa, adibidez basakatua, basurdea, orkatza, saia, belatza, izokina eta Pirinioko ur-satorra.
Kokapena
Errenteriako Hiribildua Gipuzkoako iparrekialdean dago kokatuta, hiriburutik 7 kilometrora, Madriletik, 476km-ra eta Frantziako mugatik 10 kilometrora. Errenteriako udal-barrutiak 32km2-ko azalera du. Iparretik Lezorekin du muga, mendebaldetik Hernani, Astigarraga eta gaur Donostiako auzo den Altzarekin, hego eta hegoekialdetik Nafarroako Arano eta Goizuetarekin hurrenez-hurren, eta ekialdetik Oiartzunekin eta iparmendebaletik Pasaiako baidiarekin. Oarsoaldea eskualdekoa da, Oiartzun, Pasaia eta Lezorekin batera.
ABALLARRIKO KONDAIRA
Beste kontakizun batek, berriz, dio Buruntzaldean bizi zela Basajauna eta Aranoko herrian istiluak zeudela ikusi zuenean, haserretu eta abailarekin harria bota nahi izan zuen. Hau ere irristatu ardi kaketan eta harria erdi bidean geratu zen, Adarran.
Ez dakigu egia den ala ez, baina istorio politak dira.Adarrara igotzean gogoratu Basajaunez eta ardi kakaz...
HARRESPIL
Harrespila monu mentu megalitiko bat da, non harriak biribilean ezarrita dauden, lursail berezi bat mugatuz. Jentil-baratza edo Mairu-baratza izenez ere ezagunak dira, bere eraikuntza edo egotzi izan baitzaie.
Euskal Herrian ere monumentu hauetako asko aurki ditzakegu. Harrespil asko talde txikitan elkartuta agertzen dira, lekuaren garrantzia agerian ipiniz. Hala ere, harrespil bakunak ere badira.
Historiaurreko argazkia da, Urnietako Onddi mendian dago bat.
Harriak borobil batean daudela ikusten dira.
Mitologiako harri inportante batzuk direla esan nahi digu.Lekuaren garrantzia agerian jartzen digu.Borobil batean egoten ziren.
EHUNGINTZA
Ehungintza etxeetan egiten zen garai batean. Urnietan ere oso inportantea zen.
Argazkiko etxean lantzen zen eta horregatik deitzen zaio Eulianea.Hemen aspaldian oihalak egiten zituzten.
Baina herrian fabrika bat ere izan zen.
Gipuzkoan lau enpresa nabarmendu ziren: Urnietako Orio lantegia (1845).
ITZAIN
Itzaina kirol bat da,orain, lehen lanbidea zen eta zezenari tira eginez lehiatzen da.
Idi-demak edo idi-probak herri kirol bat da, non idi-pare batek 1.500 eta 4.500 kilogramo arteko harria plazan zehar alde batetik bestera mugitu behar duten. Gidatzen dituenari itzain deritzo.
Garai batean demarako idiak baserrian lan egiten zuen eta aposturen bat gerturatzen zenean, lan gutxiago egiten zuen eta elikadura berezia ematen zitzaion.
Gaur egun, idiak lehiaketarako bakarrik gordetzen dira kortan. Lehiaketako idia egunero mendian barrena ibilarazten dute zangoak sendotzeko, 5 kilometro inguru. Ukuiluan tokirik onena gordetzen zaio. Tarteka, probaren bat egiten dute harriren batekin idiak herresta-lanetan jarduteko ohitura gal ez dezan.
Garai bateko itzainek gure bideetan hainbat eta hainbat objektu, belar, pakete... garraiatzen zituzten akuiluarekin idi edo behiei eraginez.
ELURZULOA
Elurzuloak antzinaroan izotzgailu bat bezala erabiltzen ziren, janaria eta elikagaiak mantentzeko.
Urnietan dagoen elurzuloa Adarraren tontorretik
2010/05/20
SUTEGIAK ETA AINGURASUTEGIAK
Kaixo ni Asier naiz eta sutegi eta aingurasutegiez hitzegingo dut:
Urnietako kaleak famatuak izan ziren sutegiak eta aingurasutegiei esker. XV. eta XVI. mendeetan.
Belandia jauregiaren saihetsetako etxeetan sutegiak zeuden, aingurasutegiak zehatzago esateko.Bertan aingurak ekoizten ziren. Sutegi horien aztarna bat da inguruko etxeen izena Burdinsoro, bertako soroan metatzen baitziren sutegiko hondakinak.
XVIII.Mendean sutegi hauek guztiak gainbehera handia izan zuten, zeharo bukatu arte. Industriak ordezkatu zituen.